Zingeving in coronatijd. Hoe nabij kun je zijn?
Waarom overkomt dit mij? Waar is iedereen? Ben ik anderen tot last? Wat komt hierna? Het zijn alledaagse vragen in verpleeghuizen. Geestelijk verzorger Eric de Rooij (54) kent hun oorsprong. ‘Als nieuwe bewoners zeggen “Ik hoef niet te praten!” dan weet ik al: binnen vijf minuten zijn we in gesprek. Hoe de situatie ook is, mensen hebben allemaal te maken met verlies en verdriet. Corona heeft dat niet veranderd. Alleen de beschermende maatregelen hebben het leven binnen de muren nog meer op scherp gezet.’
Eric werkt in Groenelaan, een verpleeghuis in Amstelveen met zes hofjes voor mensen met dementie, twee somatische afdelingen en een revalidatie-unit. De eerste coronabesmetting werd daar op 15 maart vastgesteld. Paniek. Afdelingen werden gesloten behalve voor de zorg, de kapper en het café gingen dicht, er kwam geen mantelzorger meer in. Het anders zo levendige huis veranderde in een stille vesting.
Het geleefde leven
Het betekende ook voor Eric een enorme omslag. ‘Als geestelijk verzorger wil je mensen zoveel mogelijk nabij zijn. Ik doe dat bijvoorbeeld door samen een mooie tekst te lezen. Rituelen uit te voeren, zoals het aansteken van een (elektrische) kaars. Met klankschalen te werken om met trillingen mogelijke verstopte emoties op te roepen.’
‘Een hapklaar antwoord op levensvragen is er niet,’ zegt Eric. ‘Het is mooi als je met iemand terug kunt kijken op het geleefde leven. De dood is nooit ver weg, toch kan praten over het afscheid mensen gauw te veel zijn. De kunst voor mij is om de betekenis van woorden en blikken te verstaan. Wat houdt iemand écht bezig? Vaak gaat contact ook over het nu, de dagelijkse dingen. Hoe dan ook geeft het mensen troost als iemand gewoon bij ze zit en aandacht geeft.’
Raamgesprekken
Door corona kon dat ineens niet meer. Vooral bij bewoners met geheugenproblemen had Eric soms het gevoel met lege handen te staan. ‘Beeldbellen gaf wel enig soelaas, maar ook nieuw ongemak. Sommige mensen hadden geen idee waar ze kijken moesten.’
Na wat een eindeloze tijd leek, luidden de zogenoemde raamgesprekken fase 1 van de versoepeling in. Eric: ‘Ik zal het niet snel vergeten. Partners of kinderen aan de ene kant, bewoners aan de andere kant. De verwachting en verwarring. Ik herinner me een mevrouw die aanvankelijk mopperde. “Waarom moet dit, laat me nou maar.” Tot ze haar zonen zag en live met hen kon praten, al was het achter glas. Je zag hoe ze met elke minuut meer levensmoed kreeg.’
Menselijke warmte
Inmiddels worden de maatregelen langzaamaan losgelaten. Onder de droogkap zijn al vele momenten van woordeloos geluk te zien geweest. Bezoek is welkom, mits met twee armlengtes afstand. Maar van feestelijkheid is geen sprake.
Eric kan niet wachten tot hij mensen weer van dichtbij in de ogen kan zien. ‘Ik was me er altijd al van bewust hoe kwetsbaar het leven is,’ zegt hij, ‘maar dat zoiets kleins zo verwoestend rond kan waren… daar ben ik eigenlijk nog ondersteboven van. Hoe het in de toekomst zal gaan? Dat weet ik natuurlijk net zomin als anderen. Maar wat ik vurig hoop, is dat het mogelijk is én veiligheid te bieden én menselijke warmte, als er een nieuwe coronagolf zou komen.’