Ouderenzorg in beeld: Een blik op het verleden, heden en de toekomst

Vroeger was alles beter. Toch was oud worden in ons land niet echt een pretje. Tot aan de jaren ’60 zijn er nauwelijks voorzieningen voor ouderen. Wie met pensioen ging, was in feite afgeschreven voor de maatschappij. Wie niet door eigen kinderen werd opgevangen en verzorgd, belandde - mits ze geluk hadden - in een instelling of een gesticht. Deze ouderen leefden in die tijd onder erbarmelijke omstandigheden. Vaak eenzaam, arm en verwaarloosd.

Bejaardenhuizen in opkomst

Het is daarom ook geen wonder dat ouderen halverwege de jaren ’60 stonden te springen om een plekje in het bejaardenhuis. Met de toenemende welvaart en de komst van de wet op bejaardenoorden in 1963, schieten de bejaardenhuizen als paddenstoelen uit de grond. Er ontstonden ellenlange wachtlijsten, en men schreef zichzelf soms wel in bij 5 verschillende huizen, om verzekerd te zijn van een plek.

Aanvankelijk leken ze het paradijs op aarde, de komst van de vele bejaardenhuizen. Helaas bleek er bij veel huizen van een paradijs geen sprake. Door de toenemende zorgzwaarte en het gebrek aan personeel wordt in de jaren ’80 wordt het roer alweer omgegooid. De tehuizen blijken een te grote kostenpost voor de samenleving: ouderen kunnen beter zo lang mogelijk thuisblijven. Één van de huizen die nog voor het omgooien van het roer wordt gebouwd, is Het Schouw.

De invloed van Willem Drees

Op 23 februari 1972 opent zij haar deuren, gebouwd door de Willem Drees stichting. Willem Drees was een Nederlandse politicus van de Partij van de Arbeid (PvdA) en hij was 10 jaar lang minister-president van Nederland (1948 tot 1958). Drees was een overtuigd sociaaldemocraat, en die invloed is vandaag de dag nog steeds de rode draad in Het Schouw.

De ideeën van Willem Drees en de stichting zijn vooruitstrevend voor die tijd, waardoor de ouderen Het Schouw meer zagen als een soort pension. Want hoewel zaken als verzuiling, het klassensysteem en het medisch zorgmodel - waarbij de nadruk op behandeling ligt in plaats van levenskwaliteit - nog vaak de boventoon voert in vele verzorgingshuizen, vaart Het Schouw een andere koers. Bij Het Schouw is iedereen welkom en staat welzijn voorop. De visie die Willem Drees destijds meegaf aan het huis, spreekt voor zich: ‘In dit huis worden niet alleen jaren aan het leven, maar wordt ook leven aan de jaren toegevoegd’.

Het gaat niet alleen om behandeling

Anton: ‘Dat is een visie die ingaat op welzijn en jezelf goed voelen, maar ook op zelfontplooiing en je veilig voelen. Dat is nog steeds de reden waarom mensen bij ons komen wonen. Ouderenzorg gaat niet alleen om behandeling. Als je mensen actief stimuleert om deel te blijven nemen in de maatschappij, voelt men zich nuttig. In Het Schouw mochten bewoners bijvoorbeeld zelf kiezen wat ze aten en wanneer, maar ook mochten ze zelf bepalen of ze het advies van de arts om geen taartjes meer te eten, in de wind te slaan. Ook onderscheidde Het Schouw zich ook in diversiteit. De term ‘echtparenkamer’ werd geschrapt en verandert in de term ‘kamer voor samenwonende’, zo werd het mogelijk voor ongetrouwde stellen en homoseksuelen om samen te wonen’.

Vroeger kwamen ouderen op veel jongere leeftijd al in een verzorgingstehuis terecht en daarom was Het Schouw destijds een huis wat altijd in beweging was. Bewoners waren actief, gingen er samen op uit en voerden regelmatig demonstraties tegen verschillende actualiteiten. Anton vertelt: ‘De zorg is anders geworden in de loop der tijd. Het verschil met vroeger en nu is dat bewoners tegenwoordig meer behandeling nodig hebben. De bewoners van Het Schouw komen op veel latere en kwetsbaardere leeftijd in Het Schouw terecht dan vroeger. Dat komt omdat vanuit de maatschappij gestimuleerd wordt om zo lang mogelijk thuis te wonen, om kosten te besparen’.

Toch is de cultuur van het Schouw hetzelfde gebleven. Eigen regie staat nog steeds hoog in het vaandel en er wordt bij bewoners nog steeds gestimuleerd om zoveel mogelijk zelf te doen.

Toch komen ze in Het Schouw voor steeds meer uitdagingen te staan. De cijfers liegen er niet om. Volgens Alzheimer Nederland, is het aantal mensen wat lijdt aan dementie in de afgelopen 70 jaar verzesvoudigd. Een groeiend probleem. Als het dan gaat om waarden als eigen regie en zelf kunnen beslissen, wordt het vaak toch ingewikkelder. Ook de krapte op de arbeidsmarkt is een thema van problematiek.

Op dezelfde manier leven als vroeger

Anton over hoe ze daar mee omgaan: ‘Het welzijnsmodel voert in Het Schouw nog steeds de overhand boven het medische model. Dat houdt in dat de vrijheid van de mensen nog steeds erg groot is. Zelfs bij bewoners met dementie wordt zoveel mogelijk ingezet dat mensen nog steeds op dezelfde manier kunnen leven als vroeger, door aan te sluiten op hun levensverhaal. We proberen daarbij heel erg te achterhalen hoe iemand vroeger in het leven stond. Zo proberen we iemand zoveel mogelijk tot zijn recht te laten komen’. 

Hoe de toekomst er precies uitziet weet niemand, maar dat deze problematiek de aankomende jaren een steeds groter probleem gaat zijn, is duidelijk. Binnen de organisatie wordt daarom gefocust op digitalisering en het gebruik en inzet van techniek (hulpmiddelen). Daarnaast zal er in de toekomst meer worden gesteund op inzet van naasten en familie. Daar zet Amstelring de komende jaren heel stevig op in.

Over de toekomst van Het Schouw is Anton heel enthousiast, hij heeft het volste vertrouwen in: ‘het is zo’n leuk huis!’. De bewoners veranderen. De zorg zal wederom moeten worden bijgeschaafd, maar het Schouw blijft zoals het is. Wat hem betreft komt er nog een 100-jarig jubileum van Het Schouw.

Anton begint op vrijdag 11 maart, tot aan de Dag van de Arbeid (1 mei) met de collegereeks ‘De Rode Droom’. Diverse gastsprekers komen aan het woord, waarin bewoners en belangstellenden worden meegenomen in een stukje historie, onder andere over hoe hard er in die tijd geknokt is door de vooruitstrevende rode beweging is om sociale verbeteringen tot stand brengen.

Anton: 'Die collegereeksen gaan bijvoorbeeld over het vroeger bestaande klassensysteem en de verzuiling. Dankzij die mensen leven we vandaag de dag nog steeds in veel betere omstandigheden’. De collegereeks ‘De Rode Droom’ is voor iedereen toegankelijk.'

Bekijk het complete programma van collegereeks 'De Rode Droom'.